सुशाशनको सुरुआत

दक्षयज्ञ विध्वंस पछि सेलाएका महादेवसँग दक्षपक्षका तर्फबाट क्षमायाचना गर्दै दाँत भाचिमागेका पुषाकालागि देवताले सोधेछन् – “भगनान् ! पुषाका दाँत भाचिएका छन् । उनले खानेकुरा कसरी खाने?” देवताहरूले सोचेका थीए – भगवान खुशी भएर दाँत उमारी दिनेछन् तर बाठा महादेवले सोझै भनिदिएछन् – “दाँत नहुनेले पिसेर खाने ।” प्रधानमन्त्रिको स्वागतार्थ गोरखामा गरिने सम्मेलनमा त्यो बाटोका सबै बस माओवादी कार्यकर्ता त्यहाँ पुर्‍याउन कब्जा गरिएकोमा सर्वसाधारण यात्रु केमा जाने भन्ने पत्रकारको जिज्ञासामा माओवादीका त्यहाँका जिल्ला सेक्रेटरी चुडामणी खड्काले पनि भनिदिएछन् – बाहिर जाने माइक्रो बसमा जान सक्छन् । आदिदेवको बौलाहा सुशाशन दक्षयज्ञबाट शुरु भए झैं हाम्रा प्रधानमन्त्रिको सुशाशन गोरखाबाट शुरु हुन थालेको छ । पुषाले त महादेवके विरोध गरेका थिए, जनताले त बाबुरामको विरोध गरेका थिएनन् । जनताले पत्याएका थिए कुनै समयमा माओवादीलाई । ९ महिने शाशन र त्यसपछिको उदण्डताले त्यो ओरालो लाग्यो । जनताको त्यसमा कुनै दोष छैन ।अहिले बाबुरामलाई पत्याएका हुन् माओवादीलाई होइन। यस्तै हो भने त्यो ओरालो लाग्न महिना कुर्नु पर्ने छैन । दिनगन्ती नै शुरु हुन थाल्नेछ । केको निम्ति हो गोरखाको यो तामझाम भूतपूर्व राजाहरूको सवारीमा जस्तो जनतालाई दुख दिएर ? राजाले बकस बाँडे झैं गोरखालाई त्यो सम्मेलनमा केही दिने घोषणा गर्ने भए बढे राजा मानेका जनताले छोटे राजा पनि मानिदेलान् तर पंचायतकालिन शेरे धनुषा सत्तामा हुदा हजारौं हजार अगाडि पछाडि जनता भए पनि मर्दाका मलामी दाजुभाइमा मात्र सीमित भए ।

प्रधानमंत्री भएको महिना दिन नपुग्दै संसार देखेर आएका बाबुरामको लोली र बोली फेरिन थाल्यो । ४५ दिनभित्र सेनासमायोजन गर्ने गफ चुटेर हिडेका बाबुरामले न्युयोर्कमा उत्तर र दक्षिणका नेतालाई के भेटेथे उनको मुखबाट त ‘बबुरा म’ भएर जालसाँज गर्न मिल्ने काइते भाकाको बोली निस्कन थाल्यो । “सबै सहमति भए ४५ दिनमा समायोजन गरिसक्छु भनेको पो त मैले, पत्रकारले पो उल्टो कुरा बनाइदिए” भनेर नेपालको भूमि पैतालाले छुने बित्तिकै उनले बोली फेर्दै आफू चोखो र संचारमाध्यमलाई बदमास ठहर्‍याइ दिए । अब आश लागेको केटो पनि जेठाजु परेपछि जनताले पत्याउनयोग्य कोही नेता बाँकी रह्यो त ?

को को हुन् खस ?

नृवंशशास्त्रीहरूको परिभाषामा खस को हुन् त्यो मलाई थाहा छैन र झन नेपाली पहाडी छेत्री बाहुनहरू खस हुन् कि होइनन् भन्ने तर्क गर्न म सक्दिनँ । कुनै पनि बाहुन वंशावलीले आफ्ना पुर्खा भारतबाट आएका होइनन् भनेर भनेको पनि मैले पाएको छैन । त्यसैले २९ भदौको नागरिक दैनिकमा छापिएको विद्या डी जोशीको पत्र आंशिकरूपमा सही लाग्छ मलाई । नृवंशशास्त्रीहरूले खोज्ने गरेको वंशियअणु आधारमा वहुजातिय नेपालमा जातिय सुद्धता  खोज्नु अब यसै पनि त्यति सजिलो छैन, बरु जातियभन्दा भाषिक आधारमा भने यसलाई व्याख्या गर्न सकिन्छ । जस्तै, नेवार कुनै जाती होइन, केवल भाषाभाषी मात्र हुन् किनकी पुरातनमा चाहे दक्षिण कर्नाटकबाट नायरहरू पसून् या उत्तर तिब्बतबाट भोटे या अझ परबाट हानहरू, पूर्वबाट नागाहरू पसून् या पश्चिमबाट खसहरू नेवारी राजभाषा भएकाले सबैले त्यो नसिकी त्यहाँ बस्न संभव थिएन । त्यो समयमा त्यहाँ हुने चार जात  र छत्तिस वर्ण सबै नै कालान्तरमा त्यो भाषाभाषीभित्र परेर नेवार कहलाइए र तागाधारीदेखि अछुत र मंगोली नेप्टोदेखि आर्येली चुच्चोसम्म नाक हुनेसम्म त्यहाँ पाइए । आजको नेपालको सन्दर्भमा पनि खसको परिभाषा नृवंशशास्त्रीहरूको परिभाषाको आधारमा होइन भाषिक आधारमा खोजिनु पर्छ । आजको नेपालीभाषा खसभाषा भनेर मानिएको छ र अर्को मातृभाषा नहुने सबैलाई खसभित्र हालिएकाले छेत्रीबाहुनहरू खसमा दरिएका हुन् । पुस्तौं अगाडि भारत छिरेका नेपालीहरू अहिले गोर्खाली भएर हामीले बोलिने नेपाली खसभाषालाई त्यहाँको गोर्खाभाषा बनाएका छन् । त्यतिले मात्र पुग्दैन । पुर्खौदेखि बसेका र पुरानो मातृभाषा उहिले नै  छोडिसकेका इलामको गुरुङ या दोलखाको मैथिली बाहुन या दार्चुलाको नेवार आफ्नो जातिय राज्य माग्ने समाजको सदस्य हो कि खससमाजको ? उनीहरू पनि खसमाषी भएकाले खसको परिभाषा भित्र पर्छन् भने छेत्रीबाहुनलाई खस भनिदा आपत्ती हुने कुरै हुदैन । थात र थलो छोडिसकेपछि मानिसको धर्म र जात पुरानै रहिरहँदैन । केवल यतिमात्रै हो कि खसभाषी नेपाली सबै नै खस हुन् अन्यथा सबैको जरो खोज्दै जाने हो भने त प्रथम मानवको उद्भवस्थल अफ्रिकातिर पुग्नु पर्ने हुन्छ ।

हिरा फोर्नु पर्छ

देश बनाउने संकल्प गजबको छ हाम्रो । हामी सोच्छौ‌ मिश्रबासीले पिरामिड बनाए भने हामी किन देश बनाउन सक्दैनौ ? हामी सोच्छौं चिनियाहरूले त्यति लामो ग्रेटवाल बनाए भने हामीले नसक्ने के छ ? हामी सोच्छौं सानो ग्रिकराज्यका राजा अलेक्जान्डर महान ग्रिसदेखि भारतसम्म जित्न सफल भएभने हामीले नजितिने के छ ? तर यो सबै गर्न हामीसँग पाखुरी मात्रै छन् भन्ने कुरा हामी भुसुक्कै बिर्सिदिन्छौं । हामीलाई थाहा छ बिना सहरीकरण औद्योगिक विकास अध्यक्ष माओको महान अग्रगामी छलाङ जस्तै दुर्दन्या उत्साह मात्रै  हो तैपनि हामी तथाकथित वुद्धिजीवी जनतालाई सहरिकरण गर्ने प्रयाश गर्दैनौं । साना जलविद्युत आयोजनामा आफ्ना स्वार्थ राखेर १०, २०, ५०, १०० किलोवाटका बिजुलीका सपनामा जनतालाई गाउँमा सीमित गर्न चाहन्छौ हामी । यस्ता आयोजना अँगालेर विद्युत विकासको सपना दख्नेलाई धन्य भन्नु पर्दैन ?

देशका प्रधानमन्त्रीको बोली

गजव छ यो देशका राजनितिज्ञहरूको नैतिकता पनि । श्रावण २८ सम्ममा कुनै ठोस प्रस्ताव मा‌ओवादीले नल्याए राजिनामा दिन्छु भनेर संचारकर्मी र संचारमाध्यममा कुर्लने प्रधानमंत्री झलनाथ खनालको बोलीलाई एनेकपा माओवादीले धोती लगाइदिएर उनीलाई झल‍्लुनाथ बनाइदिए पछि अब फलाक्न थालेकाछन् — मैले त सबैको सहमति भएपछि राजिनामा दिन्छु भनेको पो त । शरम, शरम, शरम ।

माओवादीको अर्थहीन किचलो बारे

नfuरिक दैनिकमा शुक्रवार एकै दिन स्तम्भकार खगेन्द्र संग्रौला, पत्रप्रेषक डिल्लीराम पौडेल र मोफसलका पत्रकार सन्तोष न्यौपानेका लेखहरू एकैसाथ छापिएकाछन् र विषयवस्तु छ नेकपा(माओवादी भित्रको नेतृत्व संघर्ष। आफूलाई वाम भन्न रुचाउने सबैको पिरलो नै त्यही संघर्ष भएकोछ। बन्दुक बोकेर आजै लडन हिडने कि बन्दुक साथमा राखेर कुराकानी गर्ने कि कुराकानी गरौं न बन्दुक त पछि पनि बोके हुन्छ भन्ने यो एउटै कुरा तीन भाषामा भनिएको संघर्ष हो यो लफडा र यिनै विचार समाएर नेतृत्वमा पुग्ने या त्यसमा अडने प्रतिद्वन्दिता हो यो। त्यसैले माओवादी समर्थक विद्वानहरूले यसमा चित्त दुखाउनु पर्ने आवश्यकता नै देख्दिन म किनकि प्रतिद्वन्दिता प्राणीजन्य स्वभाव हो र मानिस माओवादी नै भए पनि आखिर प्राणी नै हो। कार्ल माकर्स जस्ता विद्वानहरू सम्पन्नता सम्पत्तीमा नै देख्दछन् तर संवृद्धिशास्त्र सत्ता र शक्तिलाई पनि सम्पन्नताको कारक मान्दछ। जसरी शान्तिको समयमा पैसा हुनेले कसैको पनि अगाडि हात फैलाउनु पर्दैन त्यसरी नै हातमा बन्दुक हुने मानिस अनिकालमा पनि भोकै मर्दैन र त्यसरी नै शाशन गर्नेले सामान्य मानिसले झैं बाँच्नृ पर्ने वाध्यता हुदैन। त्यसैले माओवादी नेताहरूको शिर्षस्थानमा पुग्ने प्रयाश सम्पन्नतावृद्धिका लागि प्राकृतिक प्रतिद्वन्दिता या संघर्ष मात्र हो। दोश्रो, माओवादीमा विकृति आयो भन्ने गुनासो पनि त्यति जायज छैन। विद्वानहरूलाई थाहा नै होला ग्रिसका स्पार्टाकहरूको सशस्त्र आचरण युद्धको निम्ति मात्र प्रयोग हो, शान्तिमा त सबैले एथेन्सवासीको जीवन बाँच्नुपर्छ जहाँ सम्पन्नताको निम्ति प्रतिद्वन्दिता हुन्छ र हार्नेले सम्पन्नता गुमाउछ र जित्नेले त्यो बढाउछ। आचरणको विषयमा विद्वानहरूले भारतिय कम्युनिष्ट लेखक यसपाल द्वारा इस्वी सम्वत्को पहिलो दशकको शुरुतिर लेखिएको 'दादा कमरेड' पढे कम्युनिष्ट नेताहरूको जीवन पद्धति छर्लङ्ग हुन्छ।

एकै छप्कोमा सबैलाई सर्वहारा बनाएर 'सामथ्य अनुरूप काम र आवश्यकता अनरूप दाम र माम' दिने वाचामा स्थापित सोभियत संघका जनता ढिँडोले पेट भरिने बित्तिकै एकदलिय तानाशाही दाम्लो छिनालेर वहुलवादी लोकतन्त्र खोज्न निस्कदा संघ नै विखण्डित भयो र इतिहासमा सधैं रुसको अभिन्न अंग भएर रहेका युक्राइना र श्वेतरुस समेत समेत छुटि्टएर गए भने माओवादी द्वारा जातिय आधारमा स्थापित गर्न खोजेको गणराज्यको टिकाउपन नै कति दिनको हुनसक्ला? त्यतातिर चिन्तनगर्नु उपयुक्त होइन र विद्वानहरूले?

वाम अथवा कम्युनिष्ट एकदलिय तानाशाहीलाई अग्रगामी मानेर आँखा चिम्लदै समर्थनगर्नु र वहुलवादी वहुदलिय लोकतन्त्रलाई मानेर हिडने नेपाली कांग्रेसलाई प्रतिगामी ठान्दै गालीगर्नु प्रगतिशिलताको नमुना भएको आजका स्थापित स्तम्भकारहरूमा। चाहे ती खगेन्द्र संग्रौला हुन् या राजेन्द्र महर्जन हुन् या सि.के. लाल या अरु नै किन नहुन्। मुमाराम खनाल या हरि रोकाजस्ताबाट त आशा पनि गर्नुहुन्न यी कुराको। उनीहरू विश्व सर्वहारावादका पक्षपाती नै हुन्। देश टुटे पनि त्यो वाद नटुटे पुग्छ उनीहरूलाई। तब किन गुनासो माओबादी आचरणका बारेमा? आफ्नो संवृद्धिको निम्ति माओवादी नेताले प्रतिद्वन्दीसँग शान्त संघर्षगर्नु प्राकृतिक नियम हो किनकि प्रतिद्वन्दिको सम्पन्नता नघटी आफ्नो सम्पन्नता नबढ्ने कुरा त संवृद्धिशास्त्रले भनेकैछ। प्रचण्डलाई तल नझारी वैद्य या भटराईले ठाउँ पाउदैनन् र यी दुईलाई नरोके प्रचण्ड आफ्नो स्थानमा बसिरहन सक्दैनन् भने एउटाले अर्कोका गल्ती र कमजोरी खोजीखोजी प्रस्तुत गर्नै पर्‍यो। विद्वानहरूलाई लाग्दो हो माओवादीको उछित्तो माओवादीले नै काढेपछि जनताले त्यसलाई पछ्याउने छैनन् र नेपाली कांग्रेस अघि आउने सम्भावना बढनेछ। त्यो त पक्कै हो किनकि नेपालको आजको सन्दर्भमा वहुलवादी लोकतन्त्रको पक्षमा रहेको नेपाली कांग्रेसलाई विस्थापित गर्ने अर्को लोकतान्त्रिक दल उदाएकै छैन र आजको संघर्ष जनतन्त्र, गणतन्त्र जेसुकै नाम दिए पनि एकदलिय तानाशाही र वहुलवादी लोकतन्त्रका बीचको हो। अब विद्वानहरूले रोज्ने बेला आएको छ कता उभिने आफू? एकदलिय तानाशाही शाशनको पक्षमा कि वहुलवादी वहुदलिय लोकतन्त्रको पक्षमा?

रामप्रसाद दाहाल
E-mail: dahalram@gmail.com

विमल निभाको लेख 'अफिमची' बारे

२४ असोजको कान्तिपुर दैनिकमा छापिएको छ यस दैनिकका स्थायी स्तम्भकार विमल निभाको लेख 'अफिमची' । लेखको शुरुले नै यो लेख व्यक्ति विशेषको बौलठ्ठी देखाउन खोजीएको छ बढो अपमानित तरिकाले । अवश्य नै यो लेख चिनिया सीमानामा एउटा सोझो किरातीलाई पटका पडकाउन लगाउदै भारतलाई तर्साउन खोज्ने बौलठ्ठी बारे भनिएको होइन किनकि हातमा बन्दुक बोक्नेको विरोधमा पनि लेख्न सक्ने वीराङ्गना उमा सि‌हको जत्रो आँट र मुटु लिएर 'हे परचन्दर' भन्ने शव्दले थालेका उनका लेख मैले पढे सम्म भेटेको छैन । फेरि विपक्षीले आफ्नै प्रधानम‌त्रीको घाँटी चेप्दा गर्धन बाँध्ने डोरी विपक्षीलाई दिने र वामजमात खन्याउने र आफ्नै घरमा भाँडभैलो मच्चाएर आफै नाङ्गिने र 'हराएको गाई ग्रहणमा दान' भने झै‌ कहिले र कतै पनि नपाएको ३९१ मत 'सहमतिको निम्ति दान गरिदिएँ' भन्ने दानवीर सन्तको निम्ति पनि अवश्यै होइन । त्यसो हुदो हो त शुरु नै 'हे झलिन्दर' बाट हुने थियो । अब बाँकी रहे का‌ग्रेसी रामचन्द्र मात्रै । बाराखरी छिचोलेका सबैले सजिलै बुझ्न सक्छन् कि 'हे रामचन्दर' भनेर उनैंलाई भनिएको हो किनकि उनी विमल निभाको आँगनमा वाइसिएल खटाउदैनन् र युथफोर्स पनि पठाउदैनन् । हो, रामचन्द्र एक्लै लडदैछन् विमल निभाको मठ पछाडिको बाँसझ्याँङमा होइन गणतन्त्र नेपालको स‌विधानसभा भवन भित्रको स‌‌‌सदमा । लेखकलाई मन नपर्नु अर्कै कुरा हो तर उनी एउटा सिद्धान्तको निम्ति लडदैछन् र उनले त्यो कुरा लेखेर नै दिएका छन् । त्यसमा चित्त नबुझे लेखकले त्यो बारे विरोध गर्न सक्छन् चाहिदैन हामीलाई ती उनका लोकतान्त्रिक मान्यता भन विपक्षीले भने झै‌ तर हातमा कलम छ र पत्रिकाले छाप्छन् भन्दैमा राष्ट्रिय नेतृत्वहरूलाई बौलाहासँग दाजेर अपमान गर्न कहाँ मिल्छ ? र कान्तिपुरले पनि व्यक्तिको अपमान गरिएको लेख पर्चा छापे झै‌ छाप्नु हुन्छ ? क्षमायाचना गर्नु पर्छ लेखक र प्रकाशक दुवैले ।

रामप्रसाद दाहाल

कान्तिपुर दैनिकको स्तर

कान्तिपुर दैनिकले नछापेकोले यहाँ पोस्ट गरिएको हो ।
कान्तिपुर दैनिकले आफू माथिको आलोचना छापेको युग पाठकको रुन्चे बिन्तीपत्र बाहेक अरु मैले भेटेको छैन। शायद त्यो पनि उनीसँग स्तम्भ लेख्ने संझौता भइसकेपछि छापिएको हुनसक्छ। त्यसैले यो मेरो भनाइ छापिन्छ नै भन्नेमा म धेरै विस्वस्त छैन तैपनि नियमित पाठक भएकोले आफ्नो राय सम्पादकलाई नै दिनु पनि म आफ्नो कर्तव्य ठान्छु र त्यसैले नै पठाएको हुँ।

मैले स्थापनाकालदेखि नै पढ्दै आएको का्िन्तपुर दैनिकमा एउटा विचलन आएको देखिन लागेको छ। विकाश थापा नामका व्यक्तिका लेखहरू कान्तिपुर दैनिकका मध्यपृष्ठमा देखिने गर्थे। हठात् भदौ १७ को कान्तिपुरमा उनीलाई सो दैनिकले चरित्रहिन प्रमाणित गरेर जागीर खोसेको समाचार कान्तिपुर दैनिकले दियो। कान्तिपुर दैनिकमा कर्मचारी सम्वाददाता आदि सयौं मानिस काम गर्छन् र पदस्थापन निष्काशन सामान्य प्रकृया हो। त्यो कुनै समाचार बन्दैन। हो, निष्काशनको जानकारी दिन सूचना छाप्न सक्छ तर आफैं निकाल्ने र आफैले त्यसलाई समाचार बनाएर व्यक्तिको हुर्मत लिनु आफैं बोक्सी आफैं धामी बन्ने काम कि त सम्पादक मण्डलको विकाश थापा प्रति ठूलै पूर्वाग्रह हुनुपर्छ, कि त व्यवस्थापनपक्षले विकाश थापालाई वदनाम गराउनकै लागि कान्तिपुर दैनिक स्वयं वादी भएर यसलाई प्रकाशित गर्न लगाएको हुनुपर्छ , नत्र दोष निर्दोष छुट्याउने प्रहरी अदालत छदाछदै कान्तिपुर वादी बन्नु पर्ने आवश्यकता थिएन। दोश्रो प्रकरण डाबर नेपालको जुस काण्डसँगको कुरा हो। डाबर नेपालको उत्पादन रियल जुसमा कालो पदार्थ भेटिएको एक व्यक्तिको दावी थियो। ती दिने व्यक्ति कति भरपर्दा हुन् संचार माध्यमले त्यो खोजी गर्‍यो कि गरेन? त्यो के थियो त त्यो चिज कसैले छानविन गर्‍यो कि गरेन? लाखौं रियल प्याकेट उत्पादन गरिएकोमा अरु ठाउँमा त्यस्तो चिज भेटियो कि भेटिएन? पत्रकारितामा लाखौं खर्चिन सक्ने संचारमाध्यमले नै पनि २।४ हजार खर्चेर २।४ सय प्याकेट रियल फोरेर त्यो कालो चिजको खोजी गर्‍यो कि गरेन? कि बात लाइदिऊँ न, होइन भन्ने प्रमाण त उसैले जुटाओस् न भनियो? यदि एउटा घटना डाबर नेपालको हुर्मत लिइन्छ भने उसको पक्षकाले त डाबर नेपाल प्रति पूर्वाग्रह राखेर समाचार सम्प्रेषण गरियो त भन्छ नै। भोलि विकाश थापाले यही पूर्वाग्रहको आरोप लगाउन
पनि त सक्छन्। यही बीचमा छिरे राजदूत सुद। डाबर नेपालले लगाउनु पर्ने आरोप उनले लगाए नेपालको पत्रकारितामाथि। कुटनैतिक निकायका यी प्रमूखबाट यस्ता अमर्यादित काम पटकपटक निकै भएकाछन्। संचारमाध्यमले भने यो पटक उनको वक्तव्यको विभिन्न माध्यमद्वारा घोर विरोध गरेे जो स्वाभाविक पनि हो। कुटनैतिक विषयमा यो भन्दा
बढी गर्न सकिदैन। गर्न खोज्यो भने माओवादीको हालैको आन्दोलनजस्तो प्रत्युत्पादक हुनथाल्छ। तर आफैले पाठक खन्याएर निकालिएका खगेन्द्र संग्रौलालाई राजदूत सुदको हुर्मत लिनकै लागि भदौ १९ को अंकमा भित्य्राएको देखेर कान्तिपुर न्ध्याकालिन टेबोलोयडको स्तर तिर ओर्लन लागेजस्तो लाग्यो किनकि पत्रकार रविन्द्र मिश्रले जतिसुकै वरिष्ठ भने पनि पत्रकारितामा उनको वरिष्ठता गालीगलौजमा नै सीमित हुन्छ। एमालेको ९ महिने सरकारको पालादेखि नेता माधवकुमार नेपाललाई वापबैरीलाई झैं गाली गरेको गर्‍यै छन् माकुने जस्तो अभद्र शव्दको प्रयोग गरेर। अब आयो राजदूत सुदको पालो। एउटा स्तरिय पत्रिकाले भन्न सक्नुपर्‍यो के पाउँछ यो पत्रिकाले र यो देशले एउटा अभद्र शव्द प्रयोगकर्तालाई एउटा दूतावास विरुद्ध लेख लेख्न लगाएर? अभद्र व्यक्तिको प्रयोगले प्रयोगकर्तालाई अभद्र बनाउँछ र परिणाम पनि अनिष्टकर नै ल्याउछ। अभद्र पत्रकारिता कही. पनि मान्य हुदैन। सोच्नु पर्ने होइन र कान्तिपुर दैनिकले।

रामप्रसाद दाहाल
जोरपाटी – १ नारानटार
काठमाडौं
फोन : ४९१०००१
dahalram@gmail.com

Till now I was using word 'prosperitism' for my theory of prosperity but as it is not appropriate a thought to be a ism, I decided to use prosperology in place of prosperitism. Though both the terms do not fall within the sphere of classical English dictionary, but I hope they will bear the my theory both in sense and explanation.

पत्रिका माथि टीप्पणी

लोकतन्त्रको किन हँस्यौली

१५ फागुनका कान्तिपुर दैनिकका विमल निभा र शारदा शर्मामा लेख पढ्ने सौभाग्य मिल्यो। विषय छन् कमल थापाको जुलुस र वीर नेम्वाङ र विरेन्द्र भक्तका नरम बोली। दुवैको बोली राज्यको स्थिति बारे चिन्ता हो भन्ने मलाई लाग्छ। यही विषयमा बोल्दा म पहिले संभावित राज्य संरचनाका बारेमा टिप्पणी गर्न चाहन्छु। २०५८ सालको जनगणनानुसार २ करोड २८ लाख जनसंख्या भएको नेपालमा संम्विधानसभामा प्रस्तावित राज्य संरचनामा १ करोड ८० लाख जनसंख्या भएका ९ वटा जातिय अग्राधिकार सहितका राज्यहरू छन् र ४८ लाख जनसंख्या भएका ५ वटा समानाधिकार भएका राज्यहरू छन्। अग्राधिकार प्राप्त गर्ने जातीको जनसंख्या १ करोड ५ लाख भए पनि ती राज्य भित्र उनीहरूको उपस्थिति ५७ लाख अर्थात् ५४ प्रतिशत मात्रै छ। बाँकी ४८ लाख अरुका राज्यमा अग्राधिकार नपाई बस्नेछन्। यस अर्थमा जातिय आधारमा राज्य संरचना हुने नै हो भने यो देश भित्र जातिय राज्यमा बस्ने अग्राधिकारी मालिक नागरिकहरू ५७ लाख, गैर्‍हजातिय राज्यमा
बस्ने समानधिकारी नागरिकहरू ४८ लाख र अर्काको राज्यमा अग्राधिकारीले खटाएर दिएको अधिकार उपभोग गर्ने भतुवा नागरिकहरू १ करोड २३ लाख हुनेछन्। विमल निभाजी Û ;मानाधिकारको कुरा लोकतन्त्रमा सर्वमान्य भएकाले सबैलाई समान अधिकार दिनु खोज्नु जायज हो तर एक अर्को सँग घरदैलो गासेर बसेका नागरिकमध्ये वहुसंख्यकलाई अनागरिक बनाएर पाखा लगाए पछि दुलो भित्र लुकेर बसेका कमल थापाले ती अनागरिकको नाम भजाएर सिंहदरबार घेर्न जानु चम्मको कुरा हो्इन। त्यो जुलुसलाई नियालेर हेर्नु भएको भए ठूलो संख्या त्यस्तै अनागरिकहरूको थियो। भोलि तपाई जत्तिकै बुद्धिमान मानिस कमल थापाको झण्डा मनि आइपुगे पनि अचम्म नमान्नोस् किनकि राजतन्त्र फालेको वहुसंख्यकलाई अनागरिक बनाउन होइन, समान अधिकार प्राप्तिको निम्ति हो। लोकतन्त्र त व्यवहारको प्रयोग हो, लेख र भाषणको कथा होइन।
शारदा शर्मा जी Û ढाँटको निम्ता खाई पत्याऊँ भन्ने उखान तपाईले जानेकै कुरा हो। दोश्रो दर्जाको म बासिन्दा भए पछि हामी तपाईलाई दिइहाल्छौ नि भन्दैमा नपत्याउनोस्। जहाँ इतिहासमा किर्तिपुरेको नाक काटियो भनेको भरमा आज नाकको माग गरिन्छ, अथवा जहाँ शाह राजाले हाम्रो किपट खाए भनेर बस्ती उठाउन खोजिन्छ त्यहाँ बीर नेम्बाङ र विरेन्द्रभक्तले दिएर केही दिइदैन। अधिकारको कुरा त तपाई आफै बुझ्नु हुन्छ। समान अधिकार बिनाको लोकतन्त्र नामको लोकतन्त्र मात्रै हो र त्यो अधिकनायकवाद भन्दा पनि डर लाग्दो हुन्छ। हामी त्यतै जादैछौं।

रामप्रसाद दाहाल
काठमाडौ
जोरपाटी १ नारानटार
फोनः ४९१०००१

सुझाव माओवादीलाई पनि

हामी वाल्यकालमा सोच्थ्यौं जात फालेपछि मात्रै प्रगतिशिल होइन्छ र त्यसैल हाम्रा अभिभावक भन्दा पर गएर धोती नफेरी जनै निकालेर भात खान्थ्यौं। स्तालिनको जुँगा, लेनिनको बोके दार्‍ही र मार्क्सको लामो कपाल र दार्‍ही नचिन्ने मानिसमा प्रगतिशिल धारणा हुनै सक्दैन भन्ने मान्यतामा कम्युनिष्ट बाहेकालाई हामी देशघाती नै देख्थ्यौं। माओ त आलाकाँचै थिए त्यो बेला त्यसैले उनको कुरै रहेन। नपत्याए विक्रम सम्वत्को पहिलो या दोश्रो पुस्तामा केटाकेटी हुने राजनितिज्ञहरूलाई सोधनी गरे हुन्छ। जवाहरलाल नेहरु र विश्वेशर कोइराला समेत मार्क्सको दार्‍ही हेरेर नै समाजवादी बनेका हुन् कम्युनिष्ट बन्न नसके पनि। आज सोभियत संघ छैन र माओ सुट मात्रै लगाउन पाइने लाल चिनमा देङ ज्याओ पिङको अमेरिकी पूजिवादको प्रभावले सप्तरंगी लुगा आइसके र मार्क्सको साम्यवादका लक्षण मध्ये चिनमा अब अधिनायकवादी कम्युनिष्ट शाशन मात्रै छ तर चिनमा मार्क्सका परिभाषामा पर्ने धनी छन् र गरिब पनि छन्, पूँजि र शोषण छ र असमानता पनि छ। आजको चिनमा साम्यवादतिर जाने सानो सिन्को जत्रो लक्षणसम्म पनि देखिदैन तैपनि नेपालका माओवादी सोच्दछन् कि माओवाद मात्रै अकिञ्चन सत्य हो र समाजका हाम्रा केटाकटीमा फेरि उही पुरानो मान्यता र डर कायम छ – माओवादीको विरोध गर्नु भनेको अप्रगतिशिल हुनु हो, प्रतिगामी हुनु हो। अर्ध माओवादी वामदेव देखि प्रचण्ड माओवादी प्रचण्ड समेत सोच्छन् कि कम्युनिष्ट अधिनायकबाद मार्क्ससको देववाणी हो र भष्माशुर झैं जे मिल्यो त्यो ध्वंश गर्दै जानु कम्यनिष्ट साश्वत अधिकार हो किनकि वर्तमानको खरानी मात्रै साम्यवादको जग उठाउन सकिन्छ र यो सोच आजको कम्युनिष्टको होइन, मार्क्ससको परिभाषा नै हो। माओको महान साँस्कृतिक क्रान्ति शान्तिको समयमा सत्ताधारी द्वारा भएको कहिले पनि बिर्सन नसकिने ध्वंसकारी भष्माशुरी उदाहरण हो। एक चौथाइ जनता बाँकी रहे पनि साम्यवाद ल्याएर नै छाड्ने माओको अठोट त तुही नै सक्यो तैपनि चिन दक्षिणका माओवादी दश लाख नै भए पनि मानिस मराएर साम्यवाद ल्याउने सपना पालेर बसेका छन्। मलाई लाग्छ यो उनीहरूको विश्वास भन्दा पनि आफ्नै कार्यकर्ता र नाबालक सर्वसाधारणहरूलाई झुक्याई राख्ने एउटा चाल मात्रै हो। एउटा भएको घर भत्काएर त्यसको खरानीमा तितेपातीको भित्तोको घर बनाउनु माओवादी प्रगतिशिल उद्देश्य ठान्दछन् जब कि प्रगति त त्यो घर नभत्काइ अर्को घर बनाउनुमा हो। आजसम्म नेपालका माओवादीले भत्काउने बाहेक बनाउने काम नै गरेका छैनन् भने भोलि बनाउछन् भनेर पत्याउने आधार पनि केमा छ र? भत्काउने, टुक्य्राउने, मार्ने, मराउनेमा सीमित माओवादी काम अझै पनि माओवादी छोड्दैनन् र हामी नागरिकका अगुवा हौं भन्ने देवेन्द्रराज पा48डे या डा.सुन्दरमणी दिक्षित जस्ता कहीं माओवादीले आफूलाई सामन्ती भनिदिन्छन् कि भन्ने डरले माओवादीका खराब कामलाई खराब भन्न हिचकिचाउछन् भने छोरो अमेरिका पुगेको बखान्ने नव संभ्रान्त माकुने विरोधी खगेन्द्र संग्रौला जस्तालाई त एमाले र नेपाली कांग्रेसले गरेका नराम्रा कामलाई मात्र अगाडि ल्याएर गाली गलौज गर्नमा नै फुर्सद हुदैन। दश लाखको चिहानमा गुलाफ फुल्दैन, तितेपाती मात्रै उम्रन्छ र त्यो तितेपातीको जंगललाई बगैंचा ठान्नु बालुवामा बस्नेको भ्रम हो। यो सत्यलाई पहिले तातो रगतका किशोरलाई बुझाउनु आवश्यक छ र त्यसरी नै बुझ्न आवश्यक छ क्याम्पमा रहेका माआवादी सेनाले पनि। रह्यो परिवर्तनको कुरा । त्यो त समाजको क्रमशः रूपान्तरणको शान्तिपूर्ण प्रकृया हो। सामन्तहरूका महासामन्त भनिने राजासत्ता नरहेपछि सामन्तवादलाई पूजिवादले स्वतः विस्थापित गर्दै जाने प्रकृया हो। चिनमा नै पनि कम्युनिष्ट सामन्तवादलाई विस्थापित गर्न देङले पूँजिवादलाई भित्य्राउनै परेको थियो। एक रातमा नै एउटा युगको अन्त्य त समाजका सबैलाई शत प्रति शत नष्ट गरेपछि मात्रै हुन्छ। त्यसैले घर भत्काएर, जग्गा कब्जा गरेर , देश बन्द गरेर, अशान्त भिड खडा गरेर जनता माथि जाइलाग्नुको साटो वहुशंख्यक दलहरूलाई साथमा लिई शान्तिपूर्ण प्रयासमा लागेर परिवर्तनलाई प्रोत्शाहित गर्दै जानु श्रेयकर हुन्छ देशको निम्ति पनि र माओवादीको निम्ति।

राम प्रसाद दाहाल
जोरपाटी – १
काठमाडौं
dahalram@gmail.com

खसबाहुन समाज

नेपाल मण्डलको नेपाल उपत्यकामा जयस्थिति मल्लले वर्ण विभाजन गरेका हुन भन्ने इतिहासकारको भनाइलाई मान्ने हो भने त्यो भन्दा पहिले उपत्यकाका राज्यमा जात विभाजन थिएन भन्नु पर्ने हुन्छ । अर्को शव्दमा भनिदा त्यो समयको राज्यभाषा नेवारी बोल्ने समुदायमा हिन्दु प्रवेशले जातिय मान्यता जयस्थिति मल्ल पछि मात्र पाएको हो र नेवार समुदायका गैर्‍हहिन्दुहरू गैह्रनेवार समुदाय बाट छिरेका हुन भन्न पनि सकिन्छ । यसरी एउटा भाषाभाषी अर्को भाषाभाषीमा समाहित हुने कुरा नौलो पनि होइन । तर मैले भन्न खोजेको कुरा भाषाका वारेमा होइन, समाजमा सँस्कार या कुसँस्कारको विकाश र त्यसको निराकरणका उपायमा हो ।

हिन्दु धर्ममा जात विभाजन आफै उव्जिएको होइन । यो त हिन्दुधर्मिय पद्धतिले सयौं र अझ हजारौं वर्ष लगाएर समाजमा स्थापित गरिदिएको सँस्कार र सँस्कृति हो । गलत हो वा ठीक ? आफ्ना आफ्ना पक्षकाले जे जस्तो तर्क पेश गरे पनि आजको विश्वमा शुद्र या दलितको परिभाषा दिएर एउटा समुहलाई मिल्काउनु नैतिक र मानविय दुवै हिसाबले अनैतिक र अमानविय हो । तर हजारौं वर्ष लगाएर समाजमा स्थापित भएको कुसँस्कार या कुरिति केही दिन, केही महिना या केही वर्षा नै बदलिन सक्दोरहेनछ भन्ने किरियापुत्रि आगनमा ल्याएर गिडदा पनि मानिसले किरिया गर्न नछाडेका र एकनिष्ठ बाहुनलाई गाई मारेर मासु कोचाउदा पनि बाहुनहरूले गाईको मासु खान शुरु नगरेका घटनाले नै प्रस्ट पारिदिएको छ । एउटा व्यक्तिलाई बल, धम्की र आतंक देखाएर केही क्षण परिवर्तन गरे पनि सिंगो समाजको सँस्कार र आस्था बाट त्यति सजिलै टस बाट मस हुदो रहेनछ भन्ने द्वन्दका समयमा अनुभूत भइ नै सकेको छ । सत्तरी वर्षसम्म धर्म अफिम हो भनेर राज्य द्वारा अपहेलित र नियन्त्रित भएको धर्म नमानी बसेको ठानिएको रुसी समाजमा कम्युनिष्ट शाशन ढलेको भोलि पल्ट नै त्यो समाजका गिर्जा घरका घण्टाहरू पूजिवादी देशका घण्टा भन्दा चर्को स्वरले बजे र त्यहाँका नागरिकहरूको धार्मिक आस्था कुनै पनि पूजिवादी देशको भन्दा कम देखिएन । त्यसैले सँस्कार परिवर्तन त जुग नै लगाउने प्रकृया रहेछ भन्ने यसै बाट बुझन सकिन्छ ।

हिन्दु समाजमा गरिनु पर्ने परिवर्तनको लागि हिन्दुधर्मको विशेष स्वरुपलाई बुझन आवश्यक हुन्छ । हिन्दुधर्मको आदिम ग्रन्थ वेदमा व्राह्मणलाई आदि व्रह्मको मुख बाट, क्षत्रियलाई वाहु बाट, वैश्यलाई जङ्घाबाट र शुद्र पैताला बाट उत्पत्ति भएको मानेर व्राह्मणलाई सबै भन्दा उचो स्थान दिइएको छ । त्यही अनुरुप नै हिन्दु सँस्कार, सँस्कृति र पद्धति स्थापित भएको हो । अर्को धर्म मान्न गए अर्कै कुरा नत्र हिन्दु समाजमा बसेर व्राह्मणको धार्मिक श्रेष्ठतालाई नकारिदैन । बरु को व्राह्मण, को क्षत्रिय, को वैश्य या को शुद्र भनेर पुनः परिभाषित गर्न सकिन्छ । गैह्रहिन्दुले समाजमा व्राह्मणको आवश्यकता देख्न र बुझन पनि सक्दैन । हिन्दु समाजमा त जन्म देखि मृत्यु सम्मका सबै धर्म र संस्कार कार्यमा व्राह्मणको आवश्यकता हुन्छ र उसको निर्णय नै अन्तिम मानिन्छ । हिन्दु धर्म अरु धर्म जस्तो आस्था मात्र होइन, यो त धर्म भन्दा पनि सामाजिक र व्यक्तिगत जीवन पद्धति हो, संस्कार विधि हो ।

यस्तै पद्धति नेपालका पहाडी हिन्दु समाजमा पनि छ । पहाडी बाहुन (जसलाई कतिपय नृवंशशास्त्रीहरू खस बाहुन भन्न रुचाउछन र म यही शव्दावली प्रयोग गर्न चाहन्छु) हरूको उत्पत्ति खोजिगर्ने सबै वंशावलीहरूले
वर्तमान नेपाल भित्र आफ्ना पर्खाहरूको प्रवेश महाकाली पारि बाट भएको हो भनेर टुंग्याएकाछन । त्यो भन्दा परको थलो भारतको कान्यकुव्ज र सारस्वत क्षेत्र तिर औल्याउछन । आफू ती स्थान बाट नआएकै भए पनि ती क्षेत्र बाट आएको धर्म अँगालेको हुनाले उनीहरूले आफूलाई त्यता तिर जोडनु आवश्यक ठाने ।

पहाडी हिन्दुहरूको वर्ण विभाजन पनि बढो अनौठो छ । बाहुनहरू चुच्चो नाक गरेका आर्य नश्लका देखिन्छन भने नेप्टा नाक हुने मंगोल समुदायलाई वैश्यको समुदायमा हालेका छन । दई थरी छेत्री मध्ये एका तिर बाहुन बाबु र मंगोल आमाको सन्तानलाई खत्रीको दर्जा दिएर छेत्री समान बनाएका छन भने अर्को तिर मंगोलियन नश्लका ठकुरीहरू आफूलाई उचो दर्जाको छेत्रीमा दावी गर्दछन । शुद्ध मंगोल नश्लका छेत्री हिन्दुहरू भारतिय आर्य मूलका हुन नसक्ने हुनाले हिन्दर्धर्मको विस्तारको क्रममा बाहुनहरूले आफ्नो संरक्षण र सुरक्षार्थ तत्कालिन जनजातीका सानाठूला सबै शाशक वर्गका सदस्यलाई तागाधारी व्राह्मण कर्म गराएर क्षत्रिय वर्ण दिई धर्म विस्तार गरेको हुनु पर्छ । पुरातन सिन्जा क्षेत्र मानिएको अहिलेको कर्णाली र सो आसपासको क्षेत्रमा जनजातीहरूको तुलनामा बाहुन, अझ क्षेत्रीहरूको, वाहुल्य त्यतै तिर सङ्केत गर्दछ ।

पहाडे हिन्दु समुदायको शुद्र वर्णमा राखेर अछुत मानिएका कामी, सार्की र दमाई अपवाद वाहेक मूलतः आर्य नश्लको देखिन्छ । यिनीहरूको भाषा बाहुनको जस्तै खस नेपाली भाषा हो । यिनका रिति, रिवाज, चाल, चलन, कर्मकाण्ड सबै नै खस बाहुनका जस्तै छन । अरु त अरु, त्यो समुदायको गोत्र र थर पनि बाहुन सँग मिल्छन र जहाँ बाहुन छन त्यहाँ मात्र उनीहरूको उपस्थिति छ र बाहुन द्वारा संरक्षित छन भने यसलाई बाहुनको एउटा हाँगो मान्नुको विकल्प पनि देखिदैन ।

हिन्दुधर्ममा मानिस मात्र होइन सबै प्राणी नै ऋषि कश्यपका सन्तान मानिन्छन र सबै जीव कश्यप गोत्री हुन भन्ने गरिन्छ । कालान्तरमा वंश वंशमा युगपुरुषका नामका आश्रमहरू जन्मदै गए पछि तिनै आश्रमका अनुयायीहरूले युगपुरुषको नामका गोत्रहरू लिए । त्यसैले कुनै गैर्‍‍ह हिन्दुले हिन्दुधर्ममा प्रवेश गर्न चाहे या हिन्दुले गोत्र परिवर्तन गर्न चाहे उसले शुरुको काश्यप गोत्र लिन पाउछ । त्यसैले आफ्नो अलग्गै गोत्र हुने खस दलितहरू गैर्‍ह हिन्दु बाट प्रवेश गरेका होइनन । खसहरूमा तागाधारीका मात्र विभिन्न गोत्र छन र त्यति नै गोत्र छन खस दलितका पनि । वैश्य भनिएका जनजातीका त गोत्र हुने कुरा पनि भएन र भए पनि उनीहरू काश्यप गोत्री मात्र हुने भए । उत्तरी भारतका हिन्दु, गैर्‍ह हिन्दुको आफ्नो समूह चिनाउने प्रचलन भनेको थर हो । थर विभिन्न कारणले स्थापित हुन्छन । दुई गोत्रिय बाहुनका कहिले कहीं एउटै थर हुन सक्छ र थर कहिले कही जनजाती सँग पनि मिले पनि सबैको सबै सँग सधैं मिल्छ भन्ने छैन तर खस बाहुन र खस दलितको थर सधै मिल्नु संयोग मात्र पक्कै पनि होइन । त्यसैले खस बाहुनको उत्पत्ती खस दलित बाट हुन नसक्ने हुदा खस दलितको उत्पत्ती खस बाहुनमा खोज्नु पर्ने हुन्छ ।

खस बाहुनहरू विजेता राजाले जस्तै आफूलाई चाहिने जति सबै नोकर चाकर, होमे-डोमे आदि लिएर पसेका होइनन । त्यसैले खस दलित उनीहरू सँगै आएका होइनन र खस बाहुनका थरहरू नेपाल बाहिर नपाइने हुनाले तिनीहरू यहीं उब्जिएका हुन भन्न कर पनि लाग्छ । आफूलाई चोखो ठान्ने बाहुनहरूले वाध्यता नभइ दलितलाई आफ्नो गोत्र र थर चलाउन दिन तयार हुने थिएनन र त्यो वाध्यता पनि कि त राजदण्डको भयले कि मायाले मात्र उत्पन्न भएको हुनु पर्छ । सो समयका समाजच्युत दलितलाई बाहुनले गोत्र, थर दुवै दिनु पर्छ भनेर वाध्य गराउन सक्ने सामर्थ्य सो समयको राज्यको थिएन र त्यो आवश्यकता पनि देखिदैन । बाहुनहरूले आफूखुशी स्वविवेकले नै दलितलाई गोत्र र थर दिएको निश्चित छ । तर, कारण के थियो त बाहुनले दलितलाई त्यत्रो माया गर्नु पर्ने ?

नेपाल अधिराज्यको मुलुकी ऐन जंग बहादुर कुँवरले स्थापित गरे पनि हिन्दु धर्मव्यवस्था सिन्जा राज्य कालमा पनि थियो र जात च्युत गराउने व्यवस्था पनि थियो हिन्दु धर्मव्यवस्थामा । धर्म छोडने, म्लेच्छ संसर्ग गर्ने, अभक्ष खाने, हाडनाता करणीमा पर्नेहरूलाई जात च्युत गराइन्थ्यो र राज्य विरोध गर्नेहरू पनि त्यो समूहमा पर्दथे । जनजातीमा जातच्युतको व्यवस्था नै नभएकोले राज्यले जातच्युत भनिदिए पनि त्यो लागु हुन सक्ने समाज त बाहुन मात्रै थियो र जातच्युत भएर अछुत हुने बाहुनको जाने ठाउँ पनि कही नहुदा ऊ त्यही बाहुन समाजमा त्यही गोत्र र थर लिएर बस्थ्यो । आफ्नो स्वजन भएकाले बाहुन समाजले त्यसको विरोध गर्ने कुरा पनि भएन । सबै किसिमले खस बाहुन र खस दलितमा समानता देखिनुको कारण यो भन्दा अर्को हुनै सक्दैन ।

अब आएर खस बाहुनको परिभाषा भित्र खोजी शुरु गरौं । उपाध्याय र जैशी दुई समूह त यसै पनि बाहुन भित्र परिरहेकै कुरा हो । पितृ सत्तात्मक हिन्दृ समाजमा खत्री छेत्री त बाहुनको परिभाषा भित्र पर्ने नै भए । कुनै समयमा पुर्खा बाहुन बाट च्युत भए पनि बाहुनकै समाज भित्र राखिएका बाहुनका सन्तान पनि बाहुन भन्दा फरक कसरी हुन सक्छन र ? फेरि जुन कारणले सो समयमा उनीहरू जातच्युत भएका थिए आज तिनै कारण बाट बाहुन जातच्युत भएर अछुत बन्दैनन भने त्यो समयको कारणलाई अहिले मान्यता दिनु सरासर वेइमानी हुन्छ । त्यसैले बाहुनका यी चार समूह एकै हुन भन्ने मान्यता स्थापित गर्दा हुन्छ । तर मान्यता आफै स्थापित हुदैनन । मान्यता खोज्नेले मान्यताको दावी गर्नु पर्छ र मान्यता दिन त्यो समाज पनि तयार हुनु पर्छ । उपाध्याय, जैशी र खत्री समुदायले त आफू बाहुन भएको दावी गरेकै हो र त्यो पाएको पनि छ । अब खस दलित मात्र बाँकि रहेकोले खस दलितले पनि आफू खस बाहुन भएको कुरा दावी गर्नु पर्‍यो र अरुलाई मनाउन प्रयाश पनि गर्नु पर्‍‍यो ।

शुरुमा नै भनियो – हिन्दुधर्म व्राह्मणमा आधारित धर्म हो र हिन्दुधर्म भित्र रहुन्जेल यो मान्यतालाई इन्कार गर्न सकिदैन । थरका आधारमा मात्रै हिन्दु हुने भए व्राह्मण जातीलाई बुझाउने 'शर्मा' थर समाएर क्रिश्चियन पादरी बनेका यहीं भेटिन्छन । त्यसैले खस दलितहरू पनि बाहुन हुन भन्ने मान्यता अरु तीन समूहले दिनु पर्छ भन्ने मेरो जिकिर हो । जसरी भगवान देखि मानिस सम्म सबैले क्षत्रिय बाट तपोबलले बनेको विश्वामित्र व्राह्मण समूहलाई व्राह्मण मानिदिदा पनि वशिष्ठ व्राह्मण समूहले नमान्दा सम्म उनीहरू व्राह्मण बन्न सकेनन त्यसरी नै खसबाहुन समाजले नमानुन्जेल अरु जोसुकैले मान्यता दिए पनि खसदलित बाहुन समाजमा पस्न सक्ने छैनन । त्यसैले खस दलितले जनै पूणिर्माको डोरो बाँधिदिएनन भनेर बाहुन कुटुनु भन्दा बाहुन समाजको हुँ म भनेर दावी गर्नु बढी फलदायक हुन्छ र खसबाहुनले पनि आफ्नो एउटा अंगलाई काटेर फाल्नु भन्दा त्यसलाई आफूमा समाहित गराउन श्रेयकर छ । हिन्दु बिचको जातिय विभेद यसरी मात्रै मेटिदै जान्छ , कटुता बढाएर होइन ।

जोरपाटी - १
काठमाडौ
dahalram@gmail.com

Ailing US

A time has come for decline of US economy. As fall of this giant is not a simple and may take a painful course, this may take down many an economies, mostly, of developed countries of the world, to ground, if the rising economies of China, India or Brazil have to prosper to the top. For the time being these developing economies are hammering down them by their massive human resources and trying to destroy their infra-structure of production and consumption to replace them by their own. Prosperities of those developed countries will surely decline and those of developing giants will increase till they come to par and farther down.

What about other countries? They will be behind them any way as societies can not function with equality, so countries can not do so too.