कविता

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ 

(राजस्थानी राजपूत महिलाहरू लोग्ने, छोरो मर्दा पनि डाँको छोडेर रुन पाउदैनथे । उनीहरूको साटो डाँको छोडेर रुन भाडामा आइमाई ल्याइन्थ्यो र त्यस्ता आइमाईलाई रुदाली भनिन्थ्यो । रुदाली कपालको झाँक्रो फिँजाएर, लाएको लुगा लथालिङ्ग बनाएर मर्नेको गुणगान गर्दै छाती पिटी पिटी रुन्थी ।)

के देखिनँ मैले ? के भोगिनँ मैले ?

के जानिनँ मैले ? के सहिनँ मैले ?

तैपनि रुन पाउदिनँ म,

तैपनि डाँको छोड्न पाउदिनँ म;

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ ।

अन्धकार कोठरीमा थुनिएका मेरा छोरा

एकै रात छपक्क गिँडिए अन्धकारैमा

सास त गयो गयो नै

लास पनि पाइनँ मैले;

तैपनि रुन पाउदिनँ म,

तैपनि डाँको छोड्न पाउदिन म;

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ ।

मेरो काँखमा सुतेकी छोरी

बैरी बनेर लुटेर लगे,

के गरे, के गरेनन् उसलाई ?

मेरा रगतका धारा बगे;

तैपनि रुन पाउदिनँ म,

तैपनि डाँको छोड्न पाउदिन म;

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ ।

कखहरा सिकाउथ्यो मेरो छोरो,

बाटो देखाउथ्यो मेरो छोरो,

शिक्षा दिन्थ्यो, दिक्षा दिन्थ्यो,

ऊ त गुरु मानिन्थ्यो;

घिसारेर लगे एक दिन सिनो घिसारे झैँ,

तारो हानी खेले प्रगति भन्दै,

त्राशले लाश उठाउन सकिनँ मैले;

तैपनि रुन पाउदिनँ म,

तैपनि डाँको छोड्न पाउदिन म;

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ ।

आफै फिरादी बने, आफै प्रतिवादी बने,

न्यायको कुर्सीका आफैँ अधिकारी बने,

भालाले रोपी मारे, ढुंगाले किची मारे,

ऊस्को डोकोमा उसैको लाश पसारे;

तैपनि रुन पाउदिनँ म,

तैपनि डाँको छोड्न पाउदिन म;

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ ।

हजार पन्द्रेक मरे, मराए,

त्यति नै त चिहान खनाए,

सोतर झैँ सोहोरिदै अनिच्छामै जीवन गुमाए,

छोराछोरी मेरा मरे, अरूले घर बनाए;

तैपनि रुन पाउदिनँ म,

तैपनि डाँको छोड्न पाउदिन म;

मलाई एउटी रूदाली चाहिएको छ ।

--- राम दाहाल

२०६९ कार्तिक १२