नेपाली लेखक

नेपाली लेखकको परिभाषा

मैले हेनरी राइडर ह्यागार्डको "शी" को नेपाली अनुवाद आजको ठीक ५८ वर्ष अगाडि पहिलो पटक पढेको थिएँ । अद्भुत संसारको वास्तविक वाख्या जस्तो लागेको थियो त्यहाँको वर्णन मलाई । केही अघि मात्रै एक अफ्रिकी लेखकले अंग्रेजीमा लेखेको किताबको चर्चा सुनेको थिएँ । ती लेखकको त्यो पुस्तकले शिक्षित अमेरिकीहरूलाई अफ्रिका बारे ज्ञान दियो रे । बंगाली लेखक रविन्द्रनाथ ठाकुरले 'गीताञ्जली' बंगालीमा लेखे र बंगाली साहित्य र समाजको सेवा गरे तर नोबेल पुरस्कार त्यसलाई अंग्रेजीमा उल्था गरेपछि मात्रै पाए । हुनत 'शी' अंग्रेजी वाचकका निम्ति लेखिएको थियो, नेपालीमा अनुवाद गरिएकोले नेपाली भाषाको भँडारमा एउटा पुस्तक थपियो र धेरै नेपालीले त्यसको स्वाद लिन पाए । सेवा गर्‍यो त्यो अनुवादले नेपाली र नेपालीभाषाको । ठाकुरको 'गीताञ्जली' बंगाली पाठकको निम्ति लेखिएको हो । गैर्‍हयुरोपी भाषालाई नमान्ने नोबेल समितीको निम्ति त्यो अनुदित भएको थियो । त्यति मात्रै । अफ्रिकी लेखकले आफ्नो भाषामा नलेखेर किन अंग्रजीमा लेखे ? मैले अफ्रिका बारे कमै जान्ने हुनाले म त्यो भन्न सक्दिन । विषयवस्तु म आफ्नै भाषाका निम्ति मात्र कोट्याउन सक्छु ।

जुनसुकै उद्देश्यले लेखिए पनि कुनै पनि लेखन त्यो भाषाको र त्यो भाषाभाषीको सेवाको रूपमा प्रस्तुत हुन्छ । मैले फ्रेन्चमा लेखेर अंग्रेजीको सेवा गरेको हुँ भन्न मिल्दैन । अनुवादले भने अनुदित भाषाको सेवा अवश्य गर्छ । गीताञ्जलीले अंग्रेजीमा अनुदित भएपछि मात्रै अंग्रेजीभाषाको सेवा गरेको हो । अफ्रिकी लेखकको अंग्रेजी पुस्तकले अवश्य नै उनको या उनको बाबुआमाको अफ्रिकी भाषालाई सेवा गरेन, अंग्रेजीभाषालाई गर्‍यो । त्यसैले म उनलाई अफ्रिकी लेखक भन्नु भन्दा अफ्रिकी मूलका अंग्रेजी लेखक भन्नु पर्छ भन्ने ठान्छु । नेपाली लेखनको सम्बन्धमा पनि त्यही कुरा नै लागु हुन्छ । आसामका हुन् या देहरादुनका, अस्ट्रेलियाका हुन् अमेरिकाका, नेपालीभाषामा लेख्छन् भने ती नेपाली लेखक हुन् र अरू भाषामा लेख्छन् भने अरू भाषाका । हिन्दीमा लेखे हिन्दीका, अंग्रेजीमा लेखे अंग्रेजीका । म नेपाली लेखक हुँ भन्नु त सय वर्ष अगाडि सुरिनाम बसाइँ सरेका भारतियका सन्तानले भारतको नागरिकताको दावी गर्नु जस्तै हो । लेखनको सम्बन्धमा को कहाँ बस्छ ? त्यसले पनि त्यति फरक पार्दैन । बेलायतमा बसेर नेपालीमा लेख्ने लेखक नेपाली लेखक हो भने नेपालमा बसेर अंग्रेजीमा लेख्ने लेखक अंग्रेजी लेखक हो । नेपालीमा लेखेकोले न बेलायतीलाई गर्व हुन्छ न अंग्रेजीमा लेखेकोमा नेपालीलाई । कसैले त्यो लेखक या लेखनप्रति गर्व गर्छ भने त्यो सुन्निएर मोटाए जस्तो मात्रै हो । अरू भाषामा लेखेर नेपाली लेखक भनेर दावी गर्नु अर्को देशको नागरिकता लिएर म नेपाली नागरिक हुँ भन्नु जस्तै हो । द्वैध चरित्र चलेको छ यो देशमा त्यसैले सावधानी त अपनाउनै पर्ला ।

राम दाहाल

जोरपाटी - १ काठमाडौ

२०७० कार्तिक १५